Verslag van de cursus gevolgd bij de vakgroep Internationale Mondgezondheid Tandheelkunde UMC St Radboud in Nijmegen (mei 2010)
De uitnodiging voor deze cursus kwam precies op het moment dat ik aan het uitzoeken was of een Fit for School programma door de NOHS ook in Nepal toegepast kon worden op grote schaal. Fit for School is een programma voor scholen dat ontwikkeld is door Bella Monse in de Filippijnen. Dit gezondheidsprogramma maakt gebruik van bestaande structuren in het onderwijs en de gezondheidszorg en er wordt nauw samengewerkt met de ouders. Een aantal eenvoudige maatregelen worden op school toegepast: handen wassen met zeep, tanden poetsen met fluoride tandpasta en 2 maal per jaar een albendazoltablet tegen infecties. Het resultaat is geweldig: de gezondheid van de kinderen verbetert enorm met als gevolg betere schoolprestaties. Het boek van dit project had ik gelezen en ik was erg enthousiast geworden door de simpelheid en natuurlijk het positieve effect. Maar ik realiseerde me ook dat het alleen zin heeft als je dit op grote schaal kunt inzetten in Nepal en dat je de overheid mee moet krijgen. Een Nepalese partner op het gebied van preventieprogramma’s is dan naar mijn idee ook onontbeerlijk evenals een goede inventarisatie van hoe en wat… En vooral eens kijken wat er al is en wat de toegevoegde waarde van de inbreng van Nederlandse tandartsen kan zijn. Want laten we reëel zijn, 2 keer per jaar een uitzending naar Nepal voor beperkte tijd levert effectief niet heel veel op. Maar het lijkt me wel goed om de voorlichting die wij als stichting geven (en wellicht ook andere Nederlandse vrijwilligersorganisaties) op een dusdanige manier te doen die men in Nepal opvolgt aan de hand van het Fit for School programma. Ik denk zelf dat dit ook heel goed door de Nepalezen zelf gegeven kan worden. Wat ik merkte tijdens de cursus met 10 mensen van ‘all over the world’ dat het in hun ontwikkelingslanden vaak moeilijk is om de regering mee te krijgen. Specifiek voor Nepal: gebrek aan bewustzijn, interesse en motivatie. De minister van volksgezondheid heeft verschillende disciplines in zijn portefeuille met als gevolg dat de mondgezondheid geen prioriteit heeft. Omdat mondgezondheid geen prioriteit heeft, is het zaak voor deze mensen om met goede argumenten de mensen van de overheid te overtuigen. Daarnaast moet er ook gedragsverandering plaats vinden en dat bereiken wij ook niet in die 2 weken… Ik ontmoette op de cursus een fanatieke Nepalese tandarts en ben met haar gaan brainstormen over hoe we samen iets met dit programma in Nepal kunnen gaan doen; zij heeft een goed netwerk en dat is echt nodig om daar wat te bereiken. Zij is al bezig met het ontwikkelen van Fit for School in Nepal samen met anderen. Tijdens de cursus hebben we allerlei onderdelen van een voorlichtingsprogramma besproken en veel achtergrondartikelen en onderzoeken bestudeerd, dus na een paar dagen was voor mij wel duidelijk waar een goed programma aan moet voldoen. Helaas werd mij toen ook al duidelijk dat wij als NOHS geen Fit for School kunnen implementeren: we zijn gewoonweg te kort in Nepal om dit voorlichtingsprogramma goed toe te kunnen passen en te volgen. Het programma wat we wel kunnen introduceren moeten we dan ook geen Fit for school noemen omdat je dan het eigenlijke programma tekort doet en je de opzet van dit programma door de Nepalezen zelf schade toebrengt. Eén van de opdrachten was een PowerPoint presentatie maken over je eigen voorlichtingsprogramma voor je eigen land. Ik heb alles wat ik heb geleerd en al wist gecombineerd in een programma speciaal voor de NOHS, met de wetenschap dat we 2 keer per jaar 2 weken in Nepal zullen zijn. Dit programma heet BRUSH AT SCHOOL! Het idee is om als NOHS komend najaar twee scholen te adopteren voor wat betreft het Oral Health program. We gaan proberen om op die scholen het poetsen te promoten met fluoride tandpasta: 2 minuten klassikaal poetsen op school. De NOHS betaalt 75% van de kosten van de materialen en een lokale partner betaalt de andere 25% (verantwoordelijkheid bij de locale partner leggen). Verder moeten de ouders meehelpen om tandenborstelhouders te maken en het klassenhoofd moet de 2 minuten bijhouden… Tijdens het komende Camp kunnen onze vrijwilligers de docenten uitleg geven en het poetsen in de klassen begeleiden samen met Nepalese vrijwilligers. Nepalese vrijwilligers moeten de maanden tot aan het voorjaarscamp de scholen bezoeken en begeleiden, tevens kunnen zij nieuwe tandpasta brengen. Zij moeten de NOHS op de hoogte houden. Als de voorjaarsgroep komt kan die weer langs de scholen gaan en bekijken wat wel en wat niet loopt en weer nieuwe materialen brengen. We blijven dit volgen totdat ze het in Nepal zelf kunnen doen of totdat het Fit for School daar landelijk wordt toegepast vanuit de overheid. Als een school laat zien dat ze het programma zelf kunnen volgen dan kunnen we weer nieuwe scholen adopteren. Dit heeft meer effect dan eenmalig een school bezoeken. We zullen eerst gebruik kunnen maken van de voorlichtingsmaterialen die we hebben en na een evaluatieperiode zelf aanvullende materialen ontwikkelen in het Engels en Nepalees. Ondertussen houden we contact met onze contacten over een landelijk voorlichtingsprogramma. Je kunt ons doel als volgt omschrijven: tandenpoetsen met fluoride tandpasta als een dagelijkse gewoonte op school bewerkstelligen met als resultaat: minder cariës, dus minder kiespijn, dus minder schoolverzuim, betere leerresultaten etc… We gaan er mee aan de slag en hopen in ons volgende magazine hier meer over te vertellen. Angela heeft ondertussen met behulp van Wasser Ontwerpen uit Leiden al een logo ontworpen voor BRUSH AT SCHOOL! Het valt me op dat de NOHS niet alleen draait op actieve bestuursleden maar we merken dat ook vanuit de deelnemers wordt meegedacht hoe we zinvol kunnen werken in Nepal, het is goed om als stichting een duidelijke visie te hebben en die kun je beter maken als je met meer mensen van gedachten wisselt binnen je eigen stichting maar ook met mensen van andere stichtingen die in Nepal werkzaam zijn. Tevens hebben we met onze contacten in Nepal een plezierig contact en dat zorgt er dan ook voor dat we enthousiast blijven om veel tijd te besteden aan de organisatie van de Dental Camps! Gerjen Winkeler Voorzitter NOHS gerjenwinkeler@hotmail.com
Inhoud Cursus Public Oral Health
De cursus omvat 8 halve dagen seminars en ca. 7 halve dagen werken aan zelfstudieopdrachten. Locatie: Tandheelkunde, Philips van Leijdenlaan 25, Nijmegen Docent: Professor Dr Wim van Palenstein Helderman DDS PhD Deze cursus verschaft inzicht in de sociaaleconomische en politieke factoren die het niveau bepalen van de mond- en volksgezondheid in een land of een gemeenschap. Je leert o.a. over: – Het effect van slechte mondgezondheid op de algehele gezondheid. – De sociale verantwoordelijkheden van regeringen en beroepsmensen om een basis gezondheidssysteem op te zetten dat voor iedereen toegankelijk is. – De problemen die langskomen bij het op de politieke agenda krijgen van mondgezondheids-issues. – De criteria die een rol spelen bij het kiezen voor bepaalde publieke preventiemaatregelen. – Preventiemaatregelen die evidence based effecten hebben bij individueel of publiek gebruik. De gangbare preventiemethode om de mondgezondheid te verbeteren heeft gefaald vanwege de focus op gedragsverandering door educatie. Andere factoren die bepalend zijn voor de gezondheid werden daarbij verwaarloosd. Een bredere aanpak is nodig. Daarbij zou de ‘downstream’ aanpak plaats moeten maken voor een meer ‘upstream’ gerichte aanpak, waarbij volksgezondheidsbepalende factoren van sociale en politieke aard centraal staan. Je discussieert over gepresenteerde theoretische modellen en praktische oplossingen om de (mond)gezondheid te verbeteren; modellen en oplossingen die verschillende componenten van gezondheidsconcepten centraal stellen en die de lokale financiële en personele middelen in beschouwing nemen. Uitgangspunten van ‘advocacy’ processen die tot doel hebben om hogere en lagere maatschappelijke niveaus nieuwe mondgezondheidsplannen aan te laten nemen, worden gepresenteerd en bediscussieerd; evenals de voorwaarden voor verbetering van een toekomstig mondgezondheidssysteem in jouw land. Het ‘Fit for School’ programma en de voorwaarden om zo’n programma tot een succes te maken, worden besproken. Je zult nadenken over verschillende stappen in de planning, uitvoering en evaluatie van (mond)gezondheidsprogramma’s voor scholen in jouw land. Leerdoelen: 1- De belangrijkste mondgezondheidsproblemen in je land plus de hieraan gerelateerde sociaaleconomische factoren kunnen benoemen. 2- De beperkingen van traditionele epidemiologische mondgezondheidsgegevens kunnen uitleggen. 3- De effecten van mondgezondheid op fysiek, sociaal en mentaal welbevinden dusdanig kunnen uitleggen dat het politici en beleidsmakers beïnvloedt. 4- Het belang van verbetering van slechte mondgezondheid en slechte algehele gezondheid door gebrek aan hygiëne overtuigend kunnen beargumenteren. 5- Kennis van het grote belang van volksgezondheidsbepalende factoren die een rol spelen bij gewenste veranderingen in het zorgsysteem. 6- Kennis van evidence based preventiemaatregelen hebben en de beperkingen van professionele preventiemaatregelen kennen. 7- In staat zijn om het verschil tussen OHE (oral halth education) en OHP (oral health promotion) uit te leggen; evenals de beperkte effectiviteit van OHE in publieke preventiemaatregelen. 8- In staat zijn om die componenten van gezondheidsmodellen te selecteren die voor een gemeenschap praktisch toepasbaar en financieel haalbaar zijn. 9- In staat zijn om de factoren te bepalen die verantwoordelijk zijn voor het succes of gebrek aan succes van gezondheidsconcepten. 10- Het Fit for School’ programma en de toepassingsmogelijkheden van dit programma kennen. Cursuskosten: € 495 inclusief cursusmateriaal. Meer informatie: Mevr. Ir. D.Niesten, Project Manager, Vakgroep International Mondgezondheid, Tandheelkunde, UMC St Radboud Nijmegen, d.niesten@dent.umcn.nl , 024 361 6411